Прививки.уз - Олдини олиш. Ҳимоя қилиш. Эмлаш.

Бола туғилиши билан ВГВга қарши эмланади, чунки заиф ва ҳимоя иммунитетига эга эмас, вирус тиббий муолажалар ва кундалик ҳаётда осонлик билан юқиши мумкин. Чақалоқликда вирусли гепатит В касаллигини юқтириб олган болаларда жигар раки касаллиги келиб чиқади ва 17 ёшгача вафот этиши мумкин. Эмлашни орқага суриш, ҳимояни орқага суришдир.

ВПЧ келтириб чиқарадиган бачадон бўйни раки касаллиги энг кўп тарқалган касалликдир. Шунинг учун ВПЧ касалликларига қарши эмлаш дастурининг асосий мақсади бу - ўлимга олиб келадиган касалликдан аёлларни ҳимоя қилишдир.

Бола туғилгандан кейин биринчи ойлигида кўриклар ва текширишлар туфайли тиббий муолажаларни ўтказади. Бутун дунё бўйича тиббий муолажалар ўтказиш вақтида ВГВни юқтириб олиш хавфи юқори. ВГВни юқтириб олиш учун кўзга кўринмас даражада кам юқумли материал (қон ва бошқа биологик суюқликлар) етарли бўлади. ВГВ ОИВга нисбатан 100 марта юқумлироқ саналади.

ВПЧ вакциналар қўллашга рухсат этилган вакциналар ўртасида энг хавсиз ва самаралиси ҳисобланади.

ЖССТ, Дори воситалари бўйича Европа агентлиги, миллий тартибга солиш органлари вакцинанинг хавсизлига жуда жиддий эътибор қаратишган. Синовнинг барча босқичларида вакцинани ишлаб чиқариш, ташиш ва қўллашда қатъий сифат назорати ва хавфсизлик тизими жорий этилган. Ушбу тизим хавсизликка оид ҳар қандай йирик муаммоларни ҳисобга олиш ва уларни тўғри текшириш учун чоралар кўришни таъминлайди.

ВПЧ вакциналарига қўллаш учун рухсат берилишидан олдин улар клиник тадқиқот доирасида ҳар бир ноъжўя таъсири чуқур ўрганиб чиқилади. Клиник тадқиқот даврида вакцина минглаб кунгилли гуруҳларда синаб кўрилган ва кунгилли гуруҳларнинг натижалари эмлаш ўтказилмаганлар натижалари билан солиштирилган.

Вакцинанинг хавсизлиги ва самарадорлиги намойиш этилгандан сўнг ЖССТ вакцина ишлаб чиқарувчига ва унинг заводларига “Дастлабки малака”ни беради. ЖССТ ва миллий тартибга солиш органлари ишлаб чиқариш объектларини ва ишлаб чиқариш жараёнини текширишдан ўтказади ҳамда барча партиялар бир хил хусусиятга эга эканлигига ишонч ҳоси қилиш учун вакциналар партиялари текширилади. Мунтазам равишда қайта текширув ўтказиб борилади агар бирор бир номувофиқлик аниқланса, ЖССТ тегишли чораларни кўради.

Афсуски, касалликни асоратлар билан оғир кечишидан ҳеч ким кафолатланмаган. Марҳамат ўлчаб кўринг: Сизга касалликни асоратлар билан оғир кечиши керакми ёки назарий жиҳатдан енгил кечишими? Касалликни олдини олиш уни даволашдан яхши.

Пентавалент вакцинаси (АКДС+ВГВ+ХИБ) бирданига бешта юқумли касалликка қарши иммунитет ҳосил қилишда инъекциялар сонини камайтирилган қулай вакцина ҳисобланади. Унинг таркибига кўкйўталга, дифтерияга, қоқшолга, гепатит Вга (ВГВ) ва ХИБ – инфекцияларига қарши вакциналар киритилган.

Вакцинаниг ҳар бир флокон этекеткасида яроқлилик муддатининг тугаш санаси кўрсатилган. Ота-оналар, парвариш қилаётган шахс ёки беморнинг ўзи шифокордан яроқлилик санаси ёзилган этекетгани кўрсатишни сўраши мумкин. Тиббиёт муассасаларда дори воситаларини, шу жумладан, вакциналарни яроқлилик муддати эскирмаганлиги ва улар қўллашга хавфсизлигига ишонч ҳосил қилиш учун текшириш тизимидан фойдаланилади.

Тўртвалентли вакцина Гардасил® (миллий профилактик эмлаш календари бўйича Ўзбекистонда қўлланилади) ва тўққиз валентли вакцина Гардасил 9® вакциналари «Merck Sharp & Dohme» (иногда именуется MSD или Merck) компанияси томонидан ишлаб чиқилади ва штаб квартираси АҚШда жойлашган ҳамда иккивалентли Церварикс® «GlaxoSmithKline» компанияси томонидан ишлаб чиқилган штаб квартираси Буюкбританияда жойлашган.

ВПЧга қарши вакциналар 2006 йилдан йўлга қўйилган: тўртвалентли ВПЧ вакцина (ВПЧнинг тўртта турига қарши) 2006 йил татбиқ этилган, икки валентли (2 турига қарши) 2007 йил татбиқ этилган ва тўққиз валентли (9та турига қарши) 2014 йил тадбиқ этилган.

Биринчи давлатда ВПЧга қарши қизлар ўртасида профилактик режали эмлашни қўлланилганига 12 йил бўлди. Вирусларга қарши ҳимоя 10 йил аввалгидек, узоқ муддатдан кейинги асоратлар пайдо бўлиши кузатилмаган.

Бошқа вакциналар ва дори воситалари сингари ВПЧ вакцинаси енгил ноъжўя таъсирларга эга. Инъекция жойида қизариш, шиш ва кучсиз оғриқ энг тарқалган ҳодисадир. Баъзи бир одамларда бош оғриғи, юқори бўлмаган тана ҳароратининг ошиши, бўғимларда ва мушакларда оғриқ ҳамда чанқоқ сезилади. Бу маҳаллий рекциялар ёки ноъжўя таъсирлар бир кундан ортиқ давом этмайди ва хавфсиздир.

Айрим вақтларда одамларда эмлаш ўтказилганда ёки бошқа муолажаларда инъекцияга боғлиқ ҳушдан кетиш ҳолати кузатилади. Бундай ҳолатлар ёшлар ўртасида кўпчилик бўлиб эмлаш олиш вақтларида мисол учун мактабларда қайд этилади. Бу ҳолат вакцина билан боғлиқ эмас, балки стресс ва ваҳима билан боғлиқ деб ҳисобланади.

Ҳар қандай вакцина билан эмлаш олганларнинг тахминан миллиондан биттасида аллергик реакция (анафилактик шок) намоён бўлади. Шунинг учун эҳтиёт чоралари кўрган равишда эмлаш ўтказилгандан кейин 15 дақиқа тиббий муассасани тарк этмаслиги керак. Агар у ўзида бош айланиши, эшитишда ўзгаришлар ёки кўришда ўзгариш сезса дарҳол тиббиёт ходимига мурожаат қилиши керак.

Қўлда инъекция жойида реакциялар:

• Тахминан 10 одамдан 8 тасида оғриқ сезилади.

• Тахминан 4 та одамдан 1 таси қизариш ёки шиш.

• Бош оғриғи: тахминан 3 та одамдан 1 тасида.

• Тана ҳароратини кўтарилиши:

• юқори бўлмаган иситма (38 °C) 1 тахминан 0 одамдан 1 тасида

• ўртача иситма (39 °C) тахминан 65 та одамда 1 тасида.

Бу енгил ноъжўя таъсирлари одатда бир неча соатдан бир кунгача давом этади.

Ҳар қандай вакцина билан эмлаш олганларнинг тахминан миллиондан биттасида аллергик реакция (анафилактик шок) намоён бўлади. Шунинг учун тиббиёт ходимлари бемордан аллергияси бор-йўқлиги тўғрисида сўраб суриштириш лозим, вакцинани юборишдан олдин, айнан юборилаётган вакцина аллергияси бор одамларга қандай таъсир қилишини айтиб ўтиши керак. Эмлаш олган одам вакцина юборилгандан кейин 15 дақиқа шифохонада кутиб туриши лозим.

Ҳа, фақат юборилаётган вакцинага ўзига хос махсус аллергияси бор одамларда.

Барча дори воситалари ва вакциналар (шу билан бирга айрим озиқ-овқатлари ва ҳашаротларни чақиши) аллергик реакцияларни келтириб чиқариши мумкин. Анафилактик шок деб аталувчи энг жиддий аллергик реакция вакцинани ҳар қандай турини олганда тахминан бир миллион одамдан биттасида кузатилиши мумкин.

Вакциналарга қарши аллергик реаксиялар камдан-кам учрасада, беморнинг ўзи ёки парвариш қилувчи одам шифокорга вакцина юборишдан олдин мавжуд ҳар қандай аллергия тўғрисида хабар бериши шарт.

Қўшимча эҳтиёт чораларини кўриш мақсадида, эмлаш олган одам вакцина юборилгандан кейин 15 дақиқа шифохонада кузатув остида қолиши керак.

ВПЧга қарши эмлаш натижасида сизнинг болангизда жиддий ноъжўя таъсирлар ёки аллергик реакция келиб чиқиш хавфи жуда кам. Бироқ, болада эмлаш ўтказишни мувофақиятли ўтишини таъминлаш учун бир қатор шартлари мавжуд. Жумладан:

• Вакцинани юбориш олдидан Сизнинг болангизда аллергия бор ёки йўқлигини шифокорга айтинг.

• Эмлаш олгандан кейин бирор-бир ноъжўя таъсири ёки аллергик реакция (инъекция жойида қизариш, шиш ва кучсиз оғриқ) пайдо бўлганда, тиббиёт ходимлари назоратида бўлиши учун 15 дақиқа шифохонада кутиб туриш чораларини кўринг.

• Сиз эмлаш олгандан кейин одати ноъжўя таъсириларини (инъекция жойида қизариш, шиш ва кучсиз оғриқ) шу билан бирга тана ҳароратининг ошиши, танада оғриқ бўлишини кутишингиз мумкин. Болангизни тинчлантиринг ва бу ноъжўя таъсирлар оддий ҳолат ва хавфсиз ҳамда тез ўтиб кетишига ишонтиринг.

• Агар бирор-бир кутулмаган ҳолат рўй берса, шифокорга хабар беринг.

Йўқ, вакцина келажакда хулққа таъсири тўғрисида ҳеч қандай маълумотлар йўқ.

Йўқ. ВПЧга қарши эмлаш қиз болаларни ёки аёллларни ҳомладор бўлишига ёки келажакда ҳомладорликка ҳеч қандай таъсир ўтказмайди. Эмлаш ВПЧ инфекцияларини узоқ таъсир қилувчи асоратлар, бачадон бўйни раки касаллиги, бепуштлик ва ҳатто ўлимдан ҳимоя қилувчи биринчи қадам ҳисобланади.

Йўқ. Ҳар бир эмлаш олдидан текширилиши тўғрисида тартибга соладиган ҳужжатлар йўқ. Фақат айрим гуруҳ, қон муаммолари бўлган беморлар текширилишлари керак. эмлаш олдидан асосан – камида икки ҳафта давомида соматик соғлом, атрофида касалланганлар йўқлиги ва эмлашга истак бўлиш керак. Агар, эмланувчи қандайдир оғир касаллик билан оғриган бўлса: бронхит, зотилжам ва атибиотиклар билан узоқ даволанган бўлса, унда эмлаш соғайгандан кейин ўтказилади. Оддий узоқ давом этмаган ЎРВИ (ҳатто 39 0С ҳарорат билан) соғайгандан кейин 3-14 кун ўтиб, умумий аҳволи қониқарли бўлса эмлаш ўтказиш мумкин.

Ўзбекистон Республикаси профилактик эмлаш календарига асосан болаларга дифтерияга қарши пентавалент вакцинаси билан қуйидаги вақтларда ўтказилади: биринча эмлаш – 2 ойликда; иккинчи эмлаш – 3 ойликда; учунчи эмлаш – 4 ойликда. Касалликка қарши тўлиқ иммунитетни яратиш учун ҳар бир дозалар ораси 4 ҳафтадан кам бўлмаслиги керак. Амалиётда шундай ҳолатлар бўладики, турли сабабларга кўра, эмлашлар ўз вақтида ўтказилмайди. Ота-оналар учун зарур таклиф – болаларни ўз вақтида эмлатишга ҳаракат қилиш.

Эмлаш олдида антигистамин препаратларини тайинлашни ҳожати йўқ. Айрим ҳолларда уларни аллергияси борлар учун тайинланади. Европа давлатларида шифокорлар ҳатто аллергияси борларга ҳам антигистаминларни режали тайинламайди.