Прививки.уз - Олдини олиш. Ҳимоя қилиш. Эмлаш.

Қутуриш вируси ҳайвонларда ва одамда махсус энцефалит (бош мия яллиғланиши) келтириб чиқаради. Одамга вирус касал ҳайвон тишлаганда сўлаги орқали юқади. Кейин, нерв йўллари орқали тарқалиб, вирус сўлак безиларига ва бош мия нерв тўқималарига етиб боради ҳамда уларни зарарлаб ўлимга олиб келувчи оғир асоратларни келтириб чиқаради.

Қутурган ҳайвон тишлашининг оқибатлари жароҳатнинг оғирлиги, тишланиш жойи ва сони, жароҳатга тушган вирус тури ва ўз вақтида профилактик чора – тадбирларни ўтказиш каби бир неча оммилларга боғлиқ. қутурган ҳайвон бошдан тишлаганда ўртача касалланиш эҳтимоли 55 фоиз қўллардан тишлаганда 22 фоиз оёқлардан тишлаганда 12 фоиз ва танадан тишлаганда касалланиш эҳтимоли 9 фоизни ташкил этади.

Касаллик юқанидан кейин илк белгилари пайдо бўлгунича 1-3 ой ўтади. Касалликнинг биринчи ўзига хос хусусияти тишланган жойда оғриқ пайдо бўлиши мумкин. Вирус мушак тўқимасида кўпайиб, периферик нервга тушади, периферик нерв тизимида тарқалади ва орқа миягача тушади, у ердан бош миягача етиб боради. Бош мияга етиб бориб вирус тез кўпаяди ва нерв тизими орқали тарқалади. Қутуришнинг белигилари қуйидагилар: гидрофабия (сувдан қурқиш), аэрофабия (хонада оз бўлсада ҳаво тўлқинланишидан қўрқиш), дисфагия (ютинишни бузилиши), кўнгил айнаш ва қайд қилиш. Кескин ҳаракат қилади, кейинчали кома ва ўлимга олиб келувчи фалажлик юзага келади, одатда юрак ёки ўпка етишмовчилигидан вафот этади.

• жароҳатни яхшилаб қайта ишлаш (обработка);
• имкон қадар тезроқ антирабик вакцина билан эмлаш ва агар кўрсатилган бўлса;
• Ҳайвон билан мулоқатдан кейин зудлик билан жароҳатга ва унинг атрофига антирабик иммуноглобулин юбориш.

Беморни азобини енгиллаштирувчи даво – муолажалари қўлланилади.

Касал ҳайвон билан мулоқатдан кейин биринчи тиббий ёрдам чоралари 100 фоиз ўтказилиши, қутуриш касаллиги ҳолатини келиб чиқишни олдини олади. Касаллик бошлангандан кейин интенсив терапия ўтказилмаси бемор 7-10 кунда вафот этади.

Қутришга қарши эмлаш – бу инсон учун нажоддир. Фақат эмлаш вирусдан ҳимоя қилиб, жабирланувчини ҳаётини сақлаб қолиш мумкин. Ноъжўя таъсирлари бўлишига қарамасдан, жинси ва ёшидан қатъий назар касал ҳайвон жароҳатлаган ҳар бир одам эмлаш олиши шарт.

• қутурган ҳайвонлар тишлаганда, тирнаганда ёки терисига ва шиллиқ қаватларига сўлак текканда;
• қутурган ҳайвон сўлаги теккан предмит биллан тери бутунлиги бузилса;
• қутурган ҳайвон кийим устидан тишлаган бўлсада, лекин тери бутунлиги бузилган бўлса;
• агар жароҳат етказган ҳайвон 5-7 кундан кейин ўлиб қолган ҳолларда;
• ёввойи ҳайвонлар тишлаганда;
• касби юзасида ёввойи ёки касал ҳайвонлар билан мулоқатда бўладиган касб эгалари: ўрмончилар, ветеринарлар, овчилар ва бошқа қутуришга қарши эмлашга эътибор қаратиш лозим.

• тишланиш қалин кийим устидан бўлиб, тери бутунлиги бузилмаган бўлса;
• ҳужум қилган ҳайвон тишлагандан кейин 10 кун ўтиб, соғлом қолган бўлса;
• агар ҳайвон қутуришга қарши эмланган бўлса.

Агар одам касал ҳайвондан жароҳатланса, биринчи нима қилиш керак – тинчланишга ҳаракат қилиш ва зудлик билан тиббиёт муассасига етиб бориш.

• Тишланиш содир бўлгач, жароҳатни хўжалик совуни ишлатган ҳолда илиқ сув билан ювиш. Совун таркибидаги ишқор, қутуриш вирусини ўлдириб, жароҳатга тушишини олдини олади. Худди шу совунли эритмада ҳайвон сўлагини ва бошқа кирларни тозалаб ювиш.
• Жароҳатланган тери қопламасини антисептик билан қайта ишлаш. Бунинг учун йод, кўк дори ва марганцовка эритмаси самаралидир.
• Жароҳатга антибактериал малҳам суриш.
• Яхшилаб қайта ишлангандан кейин, стерил дока билан боғлаб қўйилади.

Касал ҳайвоннинг сўлаги қон томирлари орқали тез тарқалади ва бош миягача етиб боради. Шунинг учун, шифокорга боришни кечиктирмаслик керак, ҳар бир дақиқа ҳаётга тенг бўлиши мумкин.

Ҳужум қилган ҳайвон қутуриш билан касалланганлиги ёки касалланмаганлигини билиш жуда муҳим? Буни аниқлаш учун сиз ҳайвонларда қутуриш касаллигининг баъзи белгиларини билишингиз керак:

• ҳайвон табиий равишда тинчланмайди ёки аксинча тажавузкор белгиларни кўрсатади;
• ҳайвон қоранғу жойга кириб олади;
• кўп сўлак оқиши кузатилади, тили осилиб қолади;
• ҳайвон еб бўлмайдиган нарсаларни ғажийди ва бутунлай сув ичмайди;
• агар ит қутурган бўлса у ҳурмайди, увуллайди ёки ғингшийди.

Инсон организмини қутуриш касаллигидан ҳимоя қиладиган икки турдаги вакциналар бор – нерв тўқималари асосидаги вакциналар ва ҳужайра културалари асосидаги вакциналар. ЖССТ нерв тўқималари асосидаги вакцинани имкон қадар тезроқ самарали ва хавфсиз бўлган ҳужайра културалари асосидаги вакциналарга алмаштиришни тавсия қилади. Сўнгги йилларда ҳужайра културалари асосидаги вакциналар ишлаб чиқилди. Булар вакрейбиз, КОКАБ ва бошқа вакциналардир.