Прививки.уз - Олдини олиш. Ҳимоя қилиш. Эмлаш.

Сайёҳларни эмлаш

Сўнгги ўн йилда Ўзбекистон фуқароларига дунё бўйича саёҳат қилиш учун кенг имкониятлар яратилди. Бироқ ҳаракат эркинлиги билан бирга, ўзи ва оиласи соғлиғига масъулиятли бўлишни талаб этади. Афсуски, чет элдан, айниқса, экзотик давлатлардан қайтиб келаётганлар ўртасида бизда учрамайдиган касалликлар аниқланмоқда. Бундан ташқари, қатор давлатларда ўз ҳудудига келган сайёҳларни эмлаш учун гувоҳномаси бўлмаса, эмлаш олишга рухсат бермайди.

Турли мамлакатлар ва ҳудудларда сайёҳлар инфекцияларга тўқнаш келиши мумкин. Қайси инфекцияга қарши ҳимоя олиш саёҳат қилиш режалаштирилаётган мамлактга қараб белгиланади.

Чет элга чиқиш олдидан қайси эмлашни олишни вазиятга қараб аниқланади, бу бўйича тавсияларни фақат шифокор бера олади.

• Дунё давлатларига саёҳат қилувчиларни эмлаш бўйича тавсиялар(docx, 40,1 KB)

• Гепатит-А

  Қримдан бошлаб, Туркия, Миср, Кипр ва Испания каби давлатлар дам олиш масканларига саёҳат қилишни режалаштирган сайёҳларга гепатит Ага қарши эмлаш (худди қорин тифига қарши) зарур. Касаллик фекал-орал йўли билан озиқ-овқатлар ва сувдан юқади; касаллик 1 ой чўзилади; даволаш қаттиқ диетик чекловлар талаб этади, асоратлари ва ўлим кўрсаткичи юқори эмас. Кетишдан 2-3 ҳафта олдин эмлаш олиш керак. Бир марта эмлаш бир йилга етади. Кимда-ким агар ҳимояни 9-19 ва ундан ҳам кўпроқ бўлшини хоҳласи кейинги йил яна бир маротаба эмлаш олиш керак.

  Гепатит-А хақида батафсил.

• Қорин тифи

  Қорин тифи африканинг шимолий қисмида, Ҳиндистонда ва унга қўшни давлатларда ва Ўрта Осиёда тарқалган. Касалликни махсус сальмонеллалар (Salmonella typhi) келтириб чиқаради. Гепатит Ага ўхшаб, қорин тифи фекал-орал йўл билан юқади, лекин ундан фарқли улароқ касаллик оғирроқ кечади. Инфекция ичакларни, нерв тизими ва бошқа органларни зарарлайди, асоратлари (5-10%) марказий нерв тизимини токсик яллиғланиши, перитонит бериши, беморни ўлимга олиб келувчи ичак тешилиши ҳисобланади. Касал бўлганлар 2-5% ҳолларда ташувчи бўлиб қолади. Замоновий вакциналар билан эмлаш бир марта ўтказилади. Иммунитет 1-2 ҳафта ўтиб пайдо бўлади ва эмланганларнинг 75-90 фоизида 5 йилгача сақланади.

  Қорин тифи хақида батафсил.

• Қутуриш

  Жанубий – Шарқий Осиёга (Таиланд, Ҳиндистон, Хитой, Ветнам) саёҳат қилишни ёқтирадиганларга қутиршга қарши эмлашни уйлаб кўриш тавсия этилади. Асосий касаллик ташувчилари маҳаллий аҳоли учун севимли ҳисобланган итлар ҳисобланади. Статистик маълумотларга кўра, Таиландда 100 бош итларнинг 3-4 боши қутуриш билан касалланган. Касаллик Жанубий Америкада ҳам кўп тарқалган. Қутуриш – бу жуда хавфли касаллик, чунки бу касалликни ўлим кўрсаткичи бугунги кунгача 100 фоизни ташкил қилади. Профилактик эмлаш 0-7-21 (ёки 28) кун жадвалида юбориладиган 3 та дозадан иборат. Яъни қутуришга қарши эмлашни кетишдан 1 ой олдин ўйлаш керак. Қутуришга қарши бундай эмлаш 3 йил ҳимоя қилади.

  Қутуриш хақида батафсил.

• Канали энцефалит

  Канали энцефалит Россиянинг барча ҳудудида ва Украинанинг айрим ҳудудларида кенг тарқалган. Айниқса, Карелия, Урал ҳудудига, Красноярск, Хабаровск ўлкаларига, Новосибир вилоятига ва Поволжьега боришни режалаштирганларга тавсия қилинади. Аввалгидек инфекция баҳор-ёзда Чехия ва Австрияга боришни режалаштирганларга ҳам муҳим.

  Вирус каналар орқали юқади, касаллик бош мияни яллиғланишига, ўз навбатида оғир неврологик асоратларга олиб келади. Касаллик кўрсаткичининг юқори даври баҳор-ёш ҳисобланиб, табиатда касаллик қўзғатувчиларининг сақловчилари каналарни фаоллашув даврига тўғри келади. Каналар учун ўрмонлар, аралаш ўрмонлар ва ҳатто шаҳар истроҳат боғлари ҳам ривожланиш учун қулай жойлар ҳисобланади.

  Эмлаш бир ой оралатиб 2-3 дозада бирламчи эмлаш ва 9-12 ойдан кейин битта доза ревакцинация (қайта эмлаш) қилинади. Бундай эмлаш эмланганларни 95-100% ҳимоя қилади.

• Менингококкли инфекция

  Менингококк инфекциясига қарши эмлаш фақат Саудия Арабистонига борувчиларга (Ҳаж сафарлари) тавсия этилади. Бундан ташқари, бу эмлаш худди сариқ истмага қарши эмлаш каби саёҳат қилувчиларда иммунитет ҳосил бўлиши учун саёҳатга чиқишдан камида 10 кун олдин олиниши керак. Бир марта эмлаш инфекциядан 3-5 йил ҳимоя қилади.

  Менингококкли инфекцияси хақида батафсил.

• Сариқ иситма

  Чивинларнинг айрим турларини чақиши орқали юқадиган, Африка контингентида ва Жанубий Америкада кенг тарқалган, хавфли ҳамда даволаш мураккаб кечадиган касаллик. Катталар ўртасида ўлим кўрсаткичи 60 фоизга етади. Юқорида санаб ўтилган ҳудудларда жойлашган айрим ҳудудларга чиқиш учун эмлаш талаб этилади, қатор давлатларга бориш учун эса, эмлаш олиш мажбурий ҳисобланади. Унинг белгилари, асоратлари ва ўлим кўрсаткичи, нерв тизимларини зарарловчи, ички органларга ва бош мияга қон қуйилиши билан кечадиган Қрим-Конго геморрагик иситма касаллигини эслатади. Эмлаш тирик кучсизлаштирилган вакцина билан ўтказилиб, бир дозаси 10 йил ҳимоя қилади.

  Сариқ иситмага қарши эмлаш икки ҳолатда тавсия ва талаб қилинади. – эндемик бўлган ҳудудларга борганда ва эндемик ҳудуддан бош бир давлат ҳудудига ўтганда (шу жумладан эндемик давлатдан транзит ўтиш). Ҳозирги кунда асосан иккинчи талаб МДҲ давлатлари сариқ иситма касаллиги учун эндемик бўлмаса-да, айрим давлатларнинг тавсиялари ЖССТ тавсиялари билан тўғри келмаслиги мумкин. Шунинг учун, элчихонадан ёки сайёҳлик агентлигидан мажбурий эмлаш борлиги тўғрисида қўшимча маълумот олиш тавсия этилади.

  Кўпгина давлатлар бошқа давлатлар ёки эндемик ҳудудлари бор давлатлардан келган ёки шу ҳудудларга транзит йўл орқали кирган сайёҳлардан эмланганлиги тўғрисида амалдаги халқаро гувоҳномалар талаб қилади. Баъзи мамлакатларда барча сайёҳлар ва транзит ўтувчилардан эмланганлиги тўғрисида гувоҳнома талаб қиланади.

  Сўнгги талаблар учун эпидемиологик асослар бўлмаса-да, айрим йўловчилар, айниқса Африка ва Жанубий Америкадан Осиёга келган сайёҳлар бу талабларга қатъий риоя қилишларини талаб қилинишига дуч келади. Бошқа томондан эндемик мамлакатлардаги (Африка ва Жанубий Америка) шаҳар ҳудудидан ташқарига чиқаётганларга сариқ иситмага эмлаш олиш қаттиқ тавсия қилинади. Касаллик рўйхатга олинмаётган вақларда эмланганлиги тўғрисидаги гувоҳнома талаб қилинмайди.

  Шифокорлар эндемик ҳудуднинг чегараси расман айтилганидан анча кенг эканлигини билиш зарурдир. Шу сабабли сўнгги йилларда сариқ иситма касаллиги бўйича эндемик мамлакатларнинг қишлоқ жойларига борган, эмланмаган сайёҳлар ўртасида касалланиш ҳолатлари қайд этилмоқда.

  Сариқ иситма билан касалланган эмланмаган катта ёшдагилар ўртасида ўлим кўрсаткич 60% бўлган бир пайтда, сариқ иситмага қарши вакцинанинг самарадорлиги амалда 100 фоизни ташкил қилади. Замоновий вакцинани организмни қабул қилиши аъло даражада. Товуқ тухуми оқсилига аллергияси борлардан ташқари, биргина қарши кўрсатма, ҳужайравий иммунитетнинг йўқлиги. (туғма ёки ортирилган, иккинчиси вақтинчалик бўлиши мумкин). Эмлаш гувоҳномаси фақатгина уни тўлдирилиш талабларига жавоб берса ва қўлланилган вакцина ЖССТ томонидан маъқулланган бўлса (тасдиқланган вакциналар бўйича ЖССТ сайтига қаранг) ва эмлаш сариқ иситмага эмлаш гувоҳномасини олган эмлаш марказида ўтказилган бўлсагина амал қилиши мумкин.

• Япон энцефалити

  Япон энцефалитига қарши эмлаш Осиё бўйлаб сайёҳат қиладиганларга тавсия этилади:

  - инфекция тарқалган ҳудудларда бир ой бўлишни режалаштирганлар;

  - бу ҳудудларда бир ойдан кам бўлиб, лекин қишлоқ жойларга боришни ёки очиқ ҳавода тадбирда иштирок этишни режалаштирганлар;

  - япон энцефалити қайд этилган ҳудудларга бормоқчи бўлганлар;

  - аниқ сайёҳат йўналиши йўқ.

  Вакцина 28 кун оралиқда иккита доза серия кўринишда юборилади. Иккинчи доза сайёҳатга чиқишдан камида 1 ҳафта олдин қилиниши керак.