Прививки.уз - Олдини олиш. Ҳимоя қилиш. Эмлаш.

Гемофилия фақат одамлар учун юқумли ҳисобланиб, бактерия ҳамма жойда тарқалган. Касаллик бемор одам акса урганда, йўталганда ҳаво-томчи орқали соғлом одамга юқади. Қўзғатувчини тарқалишида асосий манба айнан бацилла ташувчилари ҳисобланади. Улар 5 ёшгача бўлган болалар ўртасида 40 фоизни, катта ёшдагиларнинг 5 фоизини ташкил этади.

Қўзғатувчининг юқумлилиги юқори эмас, шунинг учун касаллик эпидемия кўринишида тарқалмайди. Касаллик қўзғатувчиси билан мулоқатда бўлган кам сонли одамлардагина, касаллик белгилари пайдо бўлади. Касаллик қишнинг охири баҳор фаслида кўп учрайди.

Касаллик ривожланиши мумкин бўлган хавфли гуруҳ 5 ёшгача бўлган болалар ва қариялар ҳисобланади.

ХИБ – инфекцияси кўпинча оддий респиратор касаллигига ўхшаш белгилар билан кечади. Бир қанча яъни 50 фоизгача қулоқ, бурун, томоқ, шу билан бирга қайталовчи йирингли отитлар (ўрта қулоқни шомаллаши) ва синуситлар (бурун оралиқ девори) каби йирингли инфекциялар ХИБ – инфекцияси билан боғлиқдир.

Лекин кам ҳолларда бўлсада, ХИБ – инфекциясини хавфли бир қанча оғир турлари ҳам учраб туради. Энг оғир турларидан бири йирингли менингитдир (мия ва орқа мия қобиғининг яллиғланиши).

Шу билан бирга ХИБ – инфекцияси қуйидаги касалликларни келтириб чиқаради:

• фарингит, бронхит, зотилжам
• эпиглоттит (ҳалқумнинг орқа девори ва кекирдак усти оғир шиши)
• остеомиелит (суяк ва буғумларнинг яллиғланиши)
• целлюлит (тери ости клетчаткасини яллиғланиши одатда юзда)
• артрит (буғумлар яллиғланиши)
• сепсис

Барча шаклида иситма кузатилади. Касаллик тез ривожланади, менингит ва эпиглоттит ўлимга олиб келиши мумкин. Менингит касаллигидан кейин омон қолган болаларнинг 15-30 фоизда нутқни бузилиши, ақлий заифлик, эшитиш қобилятини пасайиши, ўсишдан орқада қолиш каби асоратлар сақланиб қолади. Касалликдан кейин турғун иммунитет қолади.

ХИБ – инфекцияси асоратлари:

• ўткир зотилжам касаллигидан кейин ўткир нафас ва қон-томир етишмовчилиги;
• эпиглоттит касаллигидан кейин нафас етишмовчилиги асфекция (нафас етишмовчилиги) келиб чиқиб, беморни ўлимига сабаб бўлади;
• септицемия туфайли гемодинамик ва микроциркуляр бузилишлар келиб чиқиб, септик шок юзага келади ва беморни ўлимига сабаб бўлади;
• гемофилик менингит туфайли бош мия шиши келиб чиқиб, беморни ўлимига сабаб бўлади.

ХИБ инфекцияси чақирган ҳар бир менингит касаллигига 10 ҳолатда перикардит ва плеврит асоратлари билан кечадиган зотилжам тўғри келади. Камдан-кам ҳолларда гемофил таёқчаларни қон орқали тушиши туфайли келиб чиққан йирингли артрит касаллиги остеомиелитга айланади.

ЖССТ маълумотларига кўра, 2000 йил махсус вакцинани кенг қўлланилишига қадар дунё бўйича ҳар йили 8,13 млн. 5 ёшгача бўлган болалар гемофилиянинг b тури инфекцияси билан касалланиб, инвазив шаклларини ривожланиши туфайли 371 минг ҳолатда ўлим кузатилган. 2008 йилга келиб 136 та давлатда вакцинани кенг қўлланилиш тадбиқ этилиб, гемофилия инфекциясидан ушбу ёш гуруҳидаги беморлар ўртасида 203 мингни ташкил этган.

Ҳозирги вақитда европа давлатларида йилига 30-40 ҳолатда гемофил таёқчаси келтириб чиқарган касаллик рўйхатга олинмоқда, 100 000 болаларга нисбатан ўлим кўрсаткичи 1-3 фоиз бўлиб, юқори кўрсаткични неврологик асоратлар ташкил этган. Гемофил менингитда ўлим кўрсаткичи 5-20 фоиз гача етиши мумкин.

ХИБ инфекцияси билан касалланган болаларнинг кўпчилиги шифохонага ётқизилиши керак. ХИБ-инфекцияси қўзғатувчиси фермент ишлаб чиқиб, антибиотикларга чидамли бўлади, шу сабабли касалликни даволаш мураккаб кечади. Гемофил инфекциясининг ҳар қандай тури кузатилганда уни даволашни эрта бошлаш учун зудлик билан шифокорга мурожаат қилиш зарур. Ўз вақтида ташхис қўйиб, антибиотиклар билан даволашни бошлаган билан ўлим хавфи бари бир сақланиб қолади.

ХИБ – инфекцияси чақирадиган касалликларнинг ягона ишончли махсус профилактикаси фаол эмлаш ҳисобланади.

ЖССТ тавсиясига кўра барча болалар гемофилия инфекциясига қарши эмланиши керак. Бугунги кунда эмлашнинг самарадорлиги 95-100 фоизни ташкил этиб, антителоларнинг ҳимоя титри 4 йилгача сақланиб қолади.

Ўзбекистон Республикаси профилактик миллий эмлаш календарига асосан, ХИБ-инфекциясига қарши 3 дозали пентовалент вакцинаси билан эмланади (2,3 ва 4 ойлигида камида 4 ҳафта оралаб). 5 ёшдан катта соғлом болаларга ХИБ-вакцинаси тавсия этилмайди.